Το Κάστρο της Άμφισσας
Το Κάστρο της Άμφισσας είναι το αξιοθέατο της πόλης που θα επισκεφθείτε οπωσδήποτε, μόνο και μόνο για να θαυμάσετε την απέραντη θέα στον περίφημο ελαιώνα – ένα τοπίο μοναδικό!
Χτισμένο σε απόκρημνο βράχο, ακριβώς πάνω από την πόλη, το Κάστρο της Άμφισσας, αποτέλεσε καταφύγιο για τους κατοίκους της, όποτε θέλησαν να προστατευθούν από κάθε λογής πολιορκητές. Αρχαίοι Έλληνες, Ρωμαίοι, Βούλγαροι, Καταλανοί, Φράγκοι και Τούρκοι που πέρασαν από εδώ, άφησαν το στίγμα τους και ενίσχυσαν το Κάστρο της Άμφισσας με τις δικές τους τεχνικές.
Η οχυρωματική περίβολος έχει μήκος 650 μέτρα και καλύπτει έκταση 20 στρεμμάτων, όπου σώζονται αρκετά από τα κτήρια της φράγκικης περιόδου κυρίως αλλά και πανύψηλα δέντρα που δίνουν μια ξεχωριστή πινελιά στην εικόνα. Ογκόλιθοι πελασγικής εποχής, ερείπια εκκλησιών των Φράγκων, των Βυζαντινών αλλά και των Ρωμαίων, δύο στρογγυλοί πύργοι της βυζαντινής περιόδου (ο καλύτερα σωζόμενος μάλιστα ονομάζεται «Πύργος της Βασιλίσσης») και αρκετές από τις πύλες του Κάστρου της Άμφισσας, σώζονται ως σήμερα. Ο Παυσανίας αναφέρει πως εδώ υπήρχε κατά την αρχαιότητα χάλκινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, που είχε φέρει ο βασιλιάς των Αιτωλών Θόας από την Τροία.
Το Κάστρο της Άμφισσας ήταν το πρώτο που έπεσε στα χέρια των Επαναστατημένων Ελλήνων του 1821- τότε λεγόταν Κάστρο των Σαλώνων. Η πολιορκία του ξεκίνησε στις 27 Μαρτίου του ’21, λίγες μέρες μετά την έναρξη της Επανάστασης. Οι Τούρκοι άντεξαν περίπου δυο βδομάδες και στις 10 Απριλίου, ανήμερα του Πάσχα, το Κάστρο αλώθηκε από τους Έλληνες υπό τον οπλαρχηγό Πανουριά. Η καρδιά της Ρούμελης έπεσε, αφήνοντας στους εξεγερμένους λάφυρα τον οπλισμό των 600 Τούρκων που παραδόθηκαν με την νίκη των Ελλήνων, γεγονός εξαιρετικής σημασίας για την συνέχεια του Αγώνα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, τα Σάλωνα ξαναπέρασαν στα χέρια των Τούρκων, για να παραδοθούν τελικά στον Δημήτριο Υψηλάντη το 1829.
Ο θρύλος του Κάστρου της Άμφισσας
Το Κάστρο της Άμφισσας είναι γνωστό και ως «Κάστρο της Ωριάς», της Ωραίας δηλαδή και η παράδοση έχει μια αναλυτική εξήγηση γι’ αυτό.
Το 1362μ.Χ. ο τελευταίος Φράγκος κόμης των Σαλώνων, ένας από τους πιο καλούς και φιλεύσπλαχνους διοικητές της περιοχής, σκοτώθηκε νεότατος. Η πόλη πέρασε στα χέρια της Ελληνίδας γυναίκας του, της πριγκίπισσας Ελένης Κατακουζηνής, η οποία, παρόλο που αρχικά διοίκησε σωστά την πόλη, δεν μπόρεσε να καταπιέσει το ερωτικό της πάθος για κάποιον παπά-Στράτο και τελικά του παραχώρησε την εξουσία. Επρόκειτο για έναν κακό άνθρωπο που διοικούσε δυναστευτικά και άπληστα, φτάνοντας στο σημείο, το 1394 να αρπάξει την πανέμορφη ανιψιά του δεσπότη των Σαλώνων, Σεραφείμ και να την φυλακίσει στο Κάστρο της Άμφισσας.
Ο Σεραφείμ ξεσήκωσε τους Χριστιανούς εναντίον του και ζητώντας την βοήθεια των Τούρκων προκάλεσε εξέγερση. Ο παπα-Στράτος σκότωσε την Αρετή και την πέταξε πάνω από το βράχο του κάστρου, ενώ παραλλαγή του θρύλου λέει πως η Αρετή του ξέφυγε και πήδηξε από το βράχο για να μην την πιάσουν οι πολιορκητές. Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το Κάστρο και το διατηρούν από τότε μέχρι την Άλωσή του από τους Έλληνες Αγωνιστές του ’21.
Ο κατακόρυφος βράχος στην βορειοδυτική πλευρά του Κάστρου της Άμφισσας ονομάζεται «Το πήδημα της βασιλοπούλας», από το πάθημα της Αρετής, ή ίσως κατά άλλους λόγω της Μαρίας, κόρης της Ελένης Κατακουζηνής και τελευταίας πριγκίπισσας του Κάστρου.
