Αράχωβα

Χτισμένη στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού, σε μέσο υψόμετρο 960 μέτρων, η Αράχωβα είναι σήμερα ένας από τους πιο δημοφιλείς χειμερινούς προορισμούς της Ελλάδας.

Διοικητικά εντάσσεται στην Βοιωτία, αν και από αρχαιοτάτων χρόνων θεωρούνταν μια από τις 8 αρχαίες Φωκικές πόλεις.

Η Αράχωβα βρίσκεται πάνω στον κύριο δρόμο που συνδέει τον κάμπο της Άμφισσας με τη Λειβαδιά, ενώ η ράχη του Παρνασσού, που την φιλοξενεί, καταλήγει σε χαράδρα στην κοίτη της οποίας ρέει ο ποταμός Πλείστος. Απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα από τους Δελφούς, 19 χλμ. από την Άμφισσα και 160 χλμ. από την Αθήνα.

Το όνομά Αράχωβα προέρχεται είτε από το σλαβικό τοπωνύμιο orechovo που σημαίνει «καρυδότοπος», είτε από την ένωση των οβά, των διάσπαρτων οικισμών της ράχης του Παρνασσού. Στα χρόνια της Επανάστασης ήταν γνωστή ως Ράχωβα, και ακόμα και σήμερα συναντάται και με τις δύο γραφές, με «ο» και με «ω» (Αράχοβα και Αράχωβα), αν και η επίσημη γραφή είναι με όμικρον.

Στην Αράχωβα χιονίζει αρκετές φορές μέσα στην πόλη, αν και ο νότιος προσανατολισμός της και ο ήλιος δεν επιτρέπουν στο χιόνι να παγώσει και να διατηρηθεί πολλές μέρες. Ο Κατεβατός, όπως λένε οι ντόπιοι τον ψυχρό βορειοδυτικό άνεμο, δημιουργεί πολικές θερμοκρασίες που κάνουν την Αράχωβα το ιδανικό χειμερινό σκηνικό!

Η Αράχωβα από τη δεκαετία του ’70 που κατασκευάστηκε το Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού, αποτελεί τον δημοφιλέστερο προορισμό για σκι και χειμερινά αθλήματα.

Βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από το χωριό, ενώ σε συνδυασμό και με τα υπόλοιπα αξιοθέατα της περιοχής, κυρίως βέβαια τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, κάνουν την Αράχωβα έναν προορισμό που καλύπτει κάθε είδους ανάγκες και προτιμήσεις των επισκεπτών.

Ο Παρνασσός και ειδικά η περιοχή της Αράχωβας είναι τόποι με πανάρχαια ιστορία. Το Κωρύκειον Άντρο, σπήλαιο που βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό έδωσε ευρήματα από την νεολιθική περίοδο, ενώ η Λιάκουρα, η κορυφή του Παρνασσού στα 2.457 μέτρα, ταυτίζεται με την αρχαία Λυκώρεια, όπου ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα κατέφυγαν για να σωθούν από τον κατακλυσμό που πλημμύρισε τον κόσμο. Από το ζευγάρι αυτό, σύμφωνα με τον μύθο, γεννήθηκε ο Έλληνας, ο γενάρχης της ελληνικής φυλής.

Υπολογίζεται πως η Αράχωβα με τη σημερινή μορφή πρωτοϊδρύθηκε τον 13^ο αιώνα, όταν η ευρύτερη περιοχή βρισκόταν υπό φραγκική κυριαρχία. Στα μέσα του 15^ου αιώνα, περιηγητές αναφέρουν την Αράχωβα ως πολυάριθμη πόλη, ενώ στις αρχές του 18^ου είναι ήδη η σημαντικότερη πόλη του Παρνασσού.

Στην Επανάσταση του 1821, ιστορική στιγμή, καθοριστικότατης σημασίας, είναι η Μάχη της Αράχωβας, που έλαβε χώρα έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το 1826.

Το 1870 ένας καταστροφικός σεισμός σημάδεψε την ιστορία της Αράχωβας, ήταν μάλιστα η αιτία που καταστράφηκε το ιστορικό της Ρολόι. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, έγινε κοντά στο χωριό η «Μάχη της Σφάλας», όπου οι αντάρτες της περιοχής αντιμετώπισαν τα γερμανικά σώματα. Από το 1948 έως το 2010 η Αράχωβα αποτελούσε έναν από τους Δήμους του Παρνασσού.

Πολιούχος της Αράχωβας είναι ο Άγιος Γεώργιος και κάθε χρόνο, για τις τρεις μέρες που κρατά η γιορτή του, γίνεται στην Αράχωβα το περίφημο Πανηγυράκι, με έθιμα που κρατούν από την αρχαία Ελλάδα.

Η ιστορία της Αράχωβας

Ο Παρνασσός και ειδικά η περιοχή της Αράχωβας θεωρούνται τόποι με πανάρχαια ιστορία. Το Κωρύκειον Άντρο, που βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό έδωσε ευρήματα στους αρχαιολόγους που χρονολογούνται ήδη από την νεολιθική περίοδο, ενώ η Λιάκουρα, η κορυφή του Παρνασσού στα 2457 μέτρα, ταυτίζεται με την αρχαία Λυκώρεια, όπου ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα κατέφυγαν για να σωθούν από τον κατακλυσμό που πλημμύρισε τον κόσμο. Από το ζευγάρι αυτό, σύμφωνα με τον μύθο, γεννήθηκε ο Έλληνας, ο γενάρχης της ελληνικής φυλής.

Σύμφωνα με τον Όμηρο, στην περιοχή της Αράχωβας υπήρχαν οι αρχαίες φωκικές πόλεις Ανεμώρεια ή Ανεμώλεια και η Κυπάρισσος, που αμφότερες έστειλαν στρατό στην Τροία, στο πλευρό του Αγαμέμνονα. Η ιστορική συνέχεια στην κατοίκηση της περιοχής δεν σταματά ανά τους αιώνες, ενώ υπολογίζεται πως η Αράχωβα με τη σημερινή μορφή πρωτοϊδρύθηκε τον 13^ο αιώνα, όταν η ευρύτερη περιοχή βρισκόταν υπό φραγκική κυριαρχία.

Στα μέσα του 15^ου αιώνα, περιηγητές αναφέρουν την Αράχωβα ως πολυάριθμη πόλη, ενώ στις αρχές του 18^ου είναι ήδη η σημαντικότερη πόλη του Παρνασσού.

Με το ξέσπασμα της Επανάστασης, η Αράχωβα ενισχύει τον αγώνα με πολυάριθμα σώματα που έλαβαν μέρος, ενώ ιστορική στιγμή, καθοριστικότατης σημασίας, είναι η Μάχη της Αράχωβας, που έλαβε χώρα έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το 1826. Θεωρείται πως η νίκη των στρατευμάτων του Γεώργιου Καραϊσκάκη – την προτομή του οποίου θα δείτε στο σημείο – έσωσε την Επανάσταση. Η Αράχωβα απελευθερώθηκε από τον Δημήτριο Υψηλάντη στις 2 Νοεμβρίου του 1828.

Στο χωριό υπάρχουν 35 εκκλησίες, ενώ σε ένα ανακαινισμένο νεοκλασικό στεγάζεται τα τελευταία χρόνια το Λαογραφικό Μουσείο.