Μάλια
Τα Μάλια βρίσκονται στις παρυφές του όρους Σελένα και σε απόσταση περίπου 35 χιλιομέτρων ανατολικά του Ηρακλείου στον ομώνυμο νομό της Κρήτης. Η κοινότητα στα βόρεια αντικρίζει το Κρητικό Πέλαγος και στα νότια αγκαλιάζεται από το λασιθιώτικο όρος της Δίκτης.
Το όνομα των Μαλίων λέγεται ότι προήλθε από το τοπωνύμιο «ομαλία», που σημαίνει το «επίπεδο έδαφος», περιγραφή που έρχεται σε συνάρτηση με το άπλωμα του οικισμού πάνω σε μια εύφορη πεδιάδα. Ιστορικά ο οικισμός κατοικούνταν ήδη από τους νεολιθικούς χρόνους και πιστεύεται ότι αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως κατά την μινωική περίοδο.
Αποτελώντας ίσως το πιο πολυσύχναστο παραλιακό τουριστικό θέρετρο της Χερσονήσου, τα Μάλια, συνδυάζουν πολιτιστικές και φυσικές ομορφιές, (σπήλαιο της Μαριάς, αζιλακόδασος, πρινόδασος), εκπλήσσοντας τους απανταχού επισκέπτες του νησιού. Εκεί σήμερα ζουν μόνιμα περίπου 3000 κάτοικοι, οι οποίοι και ασχολούνται κυρίως με τον τουρισμό, αφού τα καλλιεργήσιμα χωράφια τους έδωσαν – περίπου 30 χρόνια πριν, τη θέση τους σε μεγάλες και πολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες.
Κατά το παρελθόν, η περιοχή ήταν δημοφιλής για τα κηπευτικά προϊόντα που παρήγαγε (πατάτες, μπανάνες), καθώς επίσης και για τους πολλούς γραφικούς ανεμόμυλους. Στις μέρες μας όμως τα Μάλια υδροδοτούν με τα άφθονα νερά τους την πρωτεύουσα της Κρήτης, και δυστυχώς είναι περισσότερο γνωστά για την εικόνα των μεθυσμένων Βρετανών τουριστών κατά τις πρώτες πρωινές ώρες του καλοκαιριού.
Σε γενικές γραμμές, τα Μάλια συνδυάζουν τις χάρες μιας σύγχρονης κωμόπολης (Νέα Μάλια) και ενός μικρού νησιωτικού χωριού (Παλιά Μάλια), που συναντώνται μπροστά από το μεγάλο ναό του Αγίου Νεκταρίου. Έτσι, η κύρια οδική αρτηρία (οδός Δημοκρατίας), χωρίζει τα γραφικά δρομάκια με τα αναπαλαιωμένα σπίτια του οικισμού, με το παράκτιο τμήμα του, που ασφυκτιά από τις πολλές καφετέριες, τα τουριστικά καταστήματα, τα μπαρ και τα clubs.
Στα ανατολικά του οικισμού των Μαλίων (περίπου 3 χιλιόμετρα μακριά), από την άλλη, συναντάται το πολύ σπουδαίο αρχαιολογικά μινωικό ανάκτορο του γιου του Δία και της Ευρώπης, Σαρπηδόνα – ένα από τα τρία μεγαλύτερα ανάκτορα της Κρήτης. Το διαδεδομένο σήμερα ως Μινωικό Ανάκτορο Μαλίων, πιθανότατα να σχετίζεται με την ύπαρξη της αρχαίας πόλης Τάρμαρος (από την οποία και διασώζονται μερικές συνοικίες).
Εκεί, λέγεται ότι έζησε για κάποιο διάστημα ο αρχαίος αυτός βασιλιάς, πρωτού τον διώξει μακριά ο αδερφός του Μίνωας και βρει καταφύγιο στη Λυκία της Μικράς Ασίας. Επιπλέον, πιστεύεται ότι χρονολογικά η οικοδόμηση και η εξέλιξη του ανακτόρου, συμπίπτει μ’ αυτών της Κνωσσού και της Φαιστού (αν και δεν διέθετε τον πλούτο τους αφού βάσει των ανασκαφών, οι κάτοικοί της ασχολούνταν με την αλιεία και τη γεωργία).
Τα επισκέψιμα ευρήματα μάλιστα, αφορούν ως επί το πλείστον τη νεοανακτορική εποχή (17ος – 15ος αιώνα π.Χ.). Οι επίσημες έρευνες στη συγκεκριμένη τοποθεσία ξεκίνησαν μόλις το 1915, όταν κάποιος ντόπιος βρήκε μερικά φύλλα χρυσού, με αποτέλεσμα να φτάσουν πολλοί χρυσοθήρες στην περιοχή, ενώ παράλληλα έχουν ανακαλυφθεί μια παλαιοχριστιανική βασιλική εκκλησία με μαρμάρινη σαρκοφάγο, και το περίφημο χρυσό κόσμημα με τις δυο μέλισσες, που φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Πάνω απ’ όλα, τα Μάλια αποτελούν τον ιδανικότερο προορισμό για εκείνους που επιζητούν διακοπές πλάι στο κύμα (παραλία Μαλίων). Με μια ακτογραμμή συνολικού μήκους σχεδόν 6 χιλιομέτρων, από το γραφικό οικισμό της Σταλίδας και την ομώνυμη πλαζ του, μέχρι και την δημοφιλή παραλία του Ποταμού, παντού απλώνονται αμμουδιές με καθαρά νερά.
Επιπλέον στην κοινότητα Μαλίων υπάγονται και αρκετοί ενδιαφέροντες ναοί, όπως η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστή κι ως Παναγία Γαλαθιανή, ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο ναός των Ταξιαρχών, του Αγίου Δημητρίου, του Ευαγγελισμού, του Αγίου Γεωργίου στην περιοχή Λούτρες (του προστάτη των ξενύχτηδων κατά τους ντόπιους), της Αγίας Πελαγίας, του Αγίου Σάββα, και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που στεγάζεται πάνω σε μικρή νησίδα (Αφέντης Χριστός Μαλίων) που θεωρείται θαυματουργή για τις γυναίκες που δεν μπορούν να συλλάβουν παιδιά.
Τέλος, στα Μάλια λειτουργούν μεταξύ άλλων, ένας ιδιωτικός παιδικός σταθμός, δύο νηπιαγωγεία και Δημοτικά σχολεία, Γυμνάσιο, Λύκειο, ενώ υπάρχει ένα μικρό λιμάνι, περιφερειακό ιατρείο, ΚΕΠ, καθώς και άλλες δημοτικές υπηρεσίες.
