Όσιος Λουκάς

Είναι ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας. Η Μονή του Οσίου Λουκά βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Ελικώνα της Βοιωτίας, περιβάλλεται από πλούσιο ελαιώνα και απέχει 35 χιλιόμετρα από τους Δελφούς. Χρονολογείται τον 11ο αιώνα. Είναι αφιερωμένη στον Όσιο Λουκά τον Στειριώτη που έζησε στο Βυζάντιο τον 10^ο αιώνα (29 Ιουλίου 896 – 7 Φεβρουαρίου 953), και πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του εκεί. Οι πληροφορίες που έχουμε για την ίδρυση του μοναστηριού προέρχονται από τον βίο του Οσίου, που συνέταξε άγνωστος μαθητής του λίγο μετά το θάνατό του.

Η κοινότητα του μοναστηριού περιλαμβάνει δύο μεγάλες εκκλησίες, το καθολικό αφιερωμένο στον Όσιο Λουκά και το ναό της Παναγίας, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Και οι δυο υπολογίζεται πως χτίστηκαν τις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα και θεωρούνται από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου. Η Μονή Οσίου Λουκά διαθέτει ακόμη Κρύπτη, καμπαναριό, κελιά και άλλα βοηθητικά χτίσματα, το φωτάναμμα, το βορδονάρειο (στάβλος) ενώ η παλιά Τράπεζα έχει διαμορφωθεί σε μουσείο.

Η Μονή του Οσίου Λουκά περιλαμβάνεται στον κατάλογο της UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς και θεωρείται πρότυπο βυζαντινής τέχνης. Η ζωή στο μοναστήρι διατηρήθηκε σχεδόν αδιάκοπα για 1000 χρόνια. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας κατοικήθηκε από Λατίνους μοναχούς και πέρασε στα χέρια ορθοδόξων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Γνώρισε μεγάλες καταστροφές κατά την αιωνόβια ιστορία του όμως οι εργασίες αναστήλωσης που ξεκίνησαν το 1938 έφεραν στο φως και ανέδειξαν την σπουδαιότητά του. Η Μονή γιορτάζει στις 7 Φεβρουαρίου, στις 3 Μαΐου(Ανακομιδή Ιερού Λειψάνου του Οσίου Λουκά και επέτειος εγκαινίων του καθολικού της Μονής), Κυριακή των Προπατόρων (Επανακομιδή του Ιερού Λειψάνου) και το Δεκαπενταύγουστο.

Ο Όσιος Λουκάς και το βασιλομονάστηρο του Βυζαντίου

Ο Όσιος Λουκάς ήταν ονομαστός για το χριστιανικό έργο του ήδη εν ζωή. Είχε το χάρισμα μάλιστα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες και την παράδοση να προφητεύει τα μελλούμενα και σε μια από αυτές του τις προφητείες, ανέγνωσε την ανακατάληψη της Κρήτης από τους Σαρακηνούς, από τον αυτοκράτορα Ρωμανό τον Β’: «Ρωμανός Κρήτην χερούται» είπε ο Όσιος και διευκρίνισε όταν του ζητήθηκε πως επρόκειτο για μεταγενέστερο και όχι τον Ρωμανό Α’, που βασίλευε τότε. Η φήμη του στο Βυζάντιο απέκτησε τεράστια εμβέλεια που διατηρήθηκε και για το μοναστήρι, μετά τον θάνατό του. Ο ίδιος ο Όσιος Λουκάς ξεκίνησε το χτίσιμο ναού στο σημείο, αφιερωμένο στην Αγία Βαρβάρα. Όταν πέθανε, το 953, οι μαθητές του έχτισαν στο σημείο του κελιού του όπου ενταφιάστηκε σταυροειδές χτίσμα και ολοκλήρωσαν το ναό, που αφιερώθηκε τελικά στην Παναγία: μετά την επαλήθευση της προφητείας για την Κρήτη, ο Αυτοκράτορας Ρωμανός ενίσχυσε την κατασκευή της εκκλησίας και ήταν εκείνος που την αφιέρωσε στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Τρεις συνολικά Βυζαντινοί Αυτοκράτορες «εμπλέκονται» στην ανέγερση της έτερης εκκλησίας που αφιερώθηκε τελικά στην μνήμη του Οσίου Λουκά: ο Ρωμανός ο Β΄ (959-963), ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος (976-1028) και ο Κωνσταντίνος Θ΄ ο Μονομάχος (1042-1056). Η μοναστική κοινότητα άκμασε και αναφερόταν ως «βασιλομονάστηρο» στο Βυζάντιο. Ο ναός της Παναγίας είναι ρυθμού σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, χαρακτηριστικό της σχολής της Κωνσταντινούπολης. Διασώζονται τοιχογραφίες του 12ου αιώνα στο νότιο σκέλος του σταυρού, ενώ το νότιο τμήμα του συνδέει την εκκλησία με το ελαφρώς μεταγενέστερο καθολικό της Μονής.

Το Καθολικό χτίστηκε για να στεγάσει το λείψανο του Οσίου Λουκά και είναι ρυθμού σταυροειδούς οκταγωνικού ναού με τρούλο, ο οποίος στηρίζεται σε οκτώ πεσσούς αντί για τους συνηθέστερους τέσσερις. Εδώ διασώζεται και η μοναδική τοιχογραφία της αρχικής διακόσμησης, που μάλιστα τότε στόλιζε τον ναό της Παναγίας και παριστάνει τον αρχάγγελο Μιχαήλ που εμφανίζεται στον Ιησού του Ναυή, πριν την Άλωση της Ιεριχούς. Το βορειοανατολικό παρεκκλήσι του Καθολικού φιλοξενεί την μαρμάρινη λειψανοθήκη του Οσίου Λουκά, και βρίσκεται στο σημείο που ενώνονται οι δυο εκκλησίες της Μονής. Η Κρύπτη του μοναστηριού βρίσκεται ακριβώς από κάτω, κατασκευάστηκε ταυτόχρονα με το Καθολικό και στεγάζει τον αρχικό τάφο του Οσίου, καθώς και δύο τάφους σημαντικών ηγουμένων.

Η Μονή του Οσίου Λουκά ήταν ξακουστή στο Βυζάντιο για την διακόσμησή της, ειδικά γιατί δημιουργήθηκε αμέσως μετά τη λήξη της Εικονομαχίας. Η τοιχογραφία του Ιησού του Ναυή στον εξωτερικό τοίχο της Παναγίας υπενθυμίζει την προφητεία του Οσίου Λουκά για την Κρήτη, ενώ το Καθολικό περιέχει τα πιο καλοδιατηρημένα σύνολα ψηφιδωτών από την περίοδο της Μακεδονικής Αναγέννησης. Όλες οι επιφάνειες της Μονής ήταν στολισμένες με περίτεχνα μοτίβα: τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, εικόνες, πολυέλαιοι, μεταξωτές κουρτίνες και υφάσματα βωμών, οι χρωματιστές επενδύσεις των μαρμάρων που σώζονται εν μέρει, μας υποδεικνύουν το μεγαλείο του Βυζαντίου.

2267022228, 2267021305

Fax : 2267021167

osiosloukas.gr