Booking.com

Πενταγιοί

Οι Πενταγιοί είναι χωριό της Δωρίδας, κτισμένο σε υψόμετρο 937 μέτρων στα Βαρδούσια, μέσα σε πυκνή βλάστηση.

Οι ντόπιοι αναφέρονται στο χωριό τους ως Πενταγιού και όχι Πενταγιοί, όπως είναι η διοικητική του ονομασία. Υπάρχουν τρεις πιθανές εκδοχές για το πώς προέκυψε το όνομα αυτό: Η πρώτη λέει πως εκεί ήταν το σημείο συνάντησης πέντε δρόμων, η δεύτερη πως προέρχεται από την οικογένεια Καμπεραίων, που είχε πέντε γιους και ήταν από τις πρώτες του χωριού και η τρίτη από τις πέντε εκκλησίες του (πέντε άγιοι).

Στους Πενταγιούς θα δείτε πολλά μικρά ξωκλήσια, ενώ η κύρια, επιβλητική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στους Ταξιάρχες. Στην «Βαρδουσιακή σχολή Ελευθέριου Λόγου» στο κέντρο του χωριού υπάρχει βιβλιοθήκη 300 τίτλων, ενώ εκεί λειτουργούν ακόμα το  δημοτικό σχολείο και το αγροτικό ιατρείο.

Κατά τη διάρκεια της ελληνικής Επανάστασης, στην περιοχή Τουρκόρεμα έξω από τους Πενταγιούς, οι Έλληνες αρματολοί με αρχηγό τους τον Σκαλτσόδημο κατατρόπωσαν το στρατό δύο χιλιάδων Τούρκων του Μουσταφάμπεη, που τους κυνήγησε μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου.

Οι Πενταγιοί είναι το χωριό μιας από τις πιο γνωστές «θρυλικές» γυναικείες μορφές που έχουν ενταχθεί στη λαϊκή παράδοση, της Μαρίας Πενταγιώτισσας. Η γυναίκα αυτή και τα κατορθώματά της κατά την εποχή του Όθωνα, εξόργισαν την τοπική κοινωνία που δεν στάθηκε στην ομορφιά της, αλλά πλέον θεωρείται η πιο γνωστή εκπρόσωπος των Πενταγιών όχι μόνο στην ιστορία, αλλά και στην τέχνη.

Εκτός από την Μαρία την Πενταγιώτισσα πάντως, από τους Πενταγιούς κατάγεται ο Αθανάσιος Παπατσούρης, ο οποίος μεταξύ άλλων εξέδιδε και την εφημερίδα «Δωρίς», από το 1905. Στα άρθρα του κατακεραύνωνε την εξουσία γιατί είχε αφήσει στην τύχη τους τα μικρά χωριά της επαρχίας, για θέματα που αφορούσαν την εκπαίδευση, την δημόσια ασφάλεια, τις συγκοινωνίες. Σήμερα, το αθλητικό κέντρο των Πενταγιών ονομάζεται προς τιμήν του «Αθανάσιος Παπατσούρης», ενώ τα γερά θεμέλια που εκείνος έριξε είχαν ως αποτέλεσμα οι Πενταγιοί να εκδίδουν ως σήμερα την εφημερίδα «Πενταγιώτικοι Στοχασμοί».

Το χωριό απέχει από την Άμφισσα 105 χλμ., το Λιδωρίκι 45 χλμ. και το Κροκύλειο 10 χλμ.

 

Ποια ήταν η Μαρία η Πενταγιώτισσα

Μια από τις πιο αγαπητές και θρυλικές μορφές της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, η Μαρία ή Μαρίτσα Πενταγιώτισσα έμεινε γνωστή με το χαρακτηριστικό επίθετο που δήλωνε την καταγωγή της. Έζησε στους Πενταγιούς και το Κροκύλειο  την εποχή του Όθωνα. Γεννήθηκε γύρω στο 1821 και ήταν μια από τις ομορφότερες γυναίκες όλης της Ρούμελης. Δεν της έλειπε ούτε το θάρρος, καθώς δεν δίστασε να αψηφήσει τις αντιλήψεις που επικρατούσαν στην εποχή της και να προχωρήσει στη σύναψη ερωτικών σχέσεων με πάμπολλους, σύμφωνα με το θρύλο, εραστές.

Ένα από τα δημοτικά τραγούδια που μιλούν για την Μαρία την Πενταγιώτισσα λέει ακριβώς αυτό:

«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια

και στης Μαρίτσας την ποδιά σφάζονται παληκάρια

Μαρίτσα Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα, εσύ τα ΄καμες ούλα»

Το γεγονός που σημάδεψε τη ζωή της Μαρίας Πενταγιώτισσας ήταν η δολοφονία του αδερφού της από έναν από τους εραστές της, τον Δήμήτρη Τουρκάκη. Έτρεξε κυνηγημένη να γλυτώσει στα βουνά, καθώς κατηγορήθηκε ως ηθική αυτουργός, όμως τελικά συνελήφθη και προσήχθη σε δίκη. Εκεί, ενώ όλη η κοινωνία που είχε στραφεί εναντίον της θεωρώντας την κάτι μεταξύ μάγισσας και διαβόλου, περίμενε την καταδίκη της, συνέβη το… αναπάντεχο: Η Μαρία η Πενταγιώτισσα αθωώθηκε! Μια σειρά από φήμες κυκλοφόρησαν για να δικαιολογήσουν την απόφαση του δικαστηρίου και όλες είχαν να κάνουν με το ποιος ήταν κρυφός εραστής της και φοβόταν τις αποκαλύψεις: χωροφύλακες, δικαστές, ένορκοι όλοι ήταν υποψήφιοι.

Λίγο μετά το γεγονός, η Μαρία παντρεύτηκε τον χήρο Κωνσταντίνο Αρμάο, από το διπλανό Κροκύλειο, που τότε ονομαζόταν Παλαιοκάτουνο και έγινε υπόδειγμα συζύγου: Τα τέσσερα παιδιά που είχε ο άντρας της ανατράφηκαν και μορφώθηκαν με τον καλύτερο τρόπο κι έγιναν χρήσιμοι άνθρωποι στην κοινωνία, ενώ το τέλος της Μαρίας Πενταγιώτισσας έρχεται ήρεμα το 1885, σε ηλικία 64 ετών.

Τα μεταγενέστερα χρόνια, ο θρύλος της Μαρίας Πενταγιώτισσας έγινε ποίημα, τραγούδι, μέχρι και ταινία – όχι μία, αλλά τρεις φορές, ενώ σε μία πρωταγωνίστησε η Αλίκη Βουγιουκλάκη (Μαρία Πενταγιώτισσα, 1957). Ακόμα και ο Κωστής Παλαμάς την ανέφερε στη συλλογή «Τα μάτια της ψυχής μου», όπως και ο Παύλος Νιρβάνας και ο Ανδρέας Καρκαβίτσας. Η ζωή της έγινε τέλος και θεατρικό έργο από τον μεγάλο σατιρικό συγγραφέα Μποστ.

Most Popular