Αγία Πελαγία

H Aγία Πελαγία είναι παραθαλάσσιος οικισμός που βρίσκεται περίπου 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Ηρακλείου στον ομώνυμο νομό της Κρήτης.
Η αρχαία πόλη της Αγίας Πελαγίας (Αρχαία Απολλώνια) πιστεύεται ότι πρωτοκατοικήθηκε περίπου το 2000 π.Χ. και καταστράφηκε περί το 171 π.Χ. μετά τη σφοδρή επίθεση που δέχτηκε από την πόλη της αρχαίας Κυδωνίας (η δεύτερη φορά που καταστράφηκε το μέρος, πιθανόν να οφείλεται στην έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης).

Πάντως, υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα λιμάνια της μινωικής περιόδου, καθώς φαίνεται η προνομιακή της θέση ευνοούσε τότε το θαλάσσιο εμπόριο με τα βασίλεια της Φαιστού και της Κνωσσού , αλλά και τις Κυκλάδες και άλλες περιοχές του Αιγαίου. Εκεί φαίνεται επίσης να λειτούργησε κατά την Ελληνιστική περίοδο, πανεπιστήμιο, Πρυτανείο, ενώ οι κάτοικοι διέθεταν και τα δικά τους νομίσματα. Πολλά από τα ευρήματα της περιοχής φυλάσσονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Έπειτα, πιθανολογείται ότι ο όρμος της Αγίας Πελαγίας άκμασε ως ναυτικός σταθμός στα χρόνια των Ρωμαίων, ενώ πιστεύεται ότι εκεί χτίστηκε μεγάλο φρούριο από τους Οθωμανούς για να ενισχυθεί η 20ετή πολιορκία του Χάνδακα (Ηρακλείου). Το λιμάνι συνέχισε να χρησιμοποιείται κατά την Ενετική περίοδο, μέχρι και την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, ως τόπος ανεφοδιασμού και συγκέντρωσης των εθελοντών αγωνιστών.

Το όνομα της σύγχρονης κοινότητας συνδέεται με την Μονή Αγίας Πελαγίας Αχλάδας, από την οποία σήμερα διατηρείται μονάχα ένα μικρό εικονοστάσι. Στον οικισμό υπάρχει η σπηλιά της Εύρεσης, το σημείο όπου βρέθηκε πριν από μερικούς αιώνες η εικόνα της Αγίας Πελαγίας, που θεωρείται η Οσία των θαλασσών, και έτσι πολλοί πιστοί κατά το παρελθόν πήγαιναν εκεί και θάβονταν κάτω από την άμμο προκειμένου να γιατρευτούν.

Από ένα μικρό ψαροχώρι του γεωγραφικού διαμερίσματος της Αχλάδας, η Αγία Πελαγία από το 1965 και εξής, έχει εξελιχθεί σε σημαντική παραθεριστική περιοχή της Κρήτης και πόλος έλξης της νεολαίας που θέλει να χαλαρώσει μακριά από τους ρυθμούς της πόλης, αλλά και για τους απανταχού καλοκαιρινούς επισκέπτες του νομού, που επιθυμούν να κινηθούν στην ευρύτερη περιοχή.

Αποτελώντας λοιπόν ιδανικό ορμητήριο, και εκμεταλλευόμενος κανείς τα συχνά δρομολόγια των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς από και προς την Αγία Πελαγία, ο τουρίστας μπορεί με βάση τον οικισμό να γνωρίσει καλύτερα τη βόρεια ακτογραμμή του νησιού. Οι παραλίες της Αγίας Πελαγίας – το βασικό αξιοθέατο της περιοχής, καταλαμβάνουν τη δυτική πλευρά μιας μεγάλης χερσονήσου, γύρω από την οποία σχηματίζονται απομονωμένα σημεία, μικροί κολπίσκοι και στενές αμμουδιές που είναι προσεγγίσιμες μόνο δια θαλάσσης, οπότε μπορεί κανείς ν’ ανακαλύψει τη δική του μικροσκοπική παραλία (Μονοναύτης, Ψαρομούρα, και άλλες).

Όχι άδικα, οι Οθωμανοί είχαν ονομάσει τον κόλπο της Αγίας Πελαγίας, «Τσανάκ Λιμάνι», επειδή η λεκάνη του θυμίζει πιάτο και προστατευόμενο από το ακρωτήριο της Σούδας (πάνω στο οποίο έχουν βρεθεί πολλά ερείπια της αρχαίας πόλης και λιμανιού της Απολλώνιας και σήμερα στεγάζεται ένα υπερπολυτελές ξενοδοχείο), τα νερά είναι πάντα ήρεμα.

Κάτω από τον αμφιθεατρικά χτισμένο οικισμό, υπάρχει ένας μακρύς πεζόδρομος με τα πολλά ταβερνάκια και τις καφετέριες που καταλήγει στην πλέον πολυσύχναστη ομώνυμη παραλία του χωριού, που προσφέρει τα πάντα, από καταλύματα και χώρους εστίασης, μέχρι καταδυτικό κέντρο και εγκαταστάσεις για θαλάσσια σπορ. Τέλος, αξίζει κανείς να βουτήξει στα νερά της για να εξερευνήσει ένα κομμάτι της παράκτιας αρχαίας πόλης που έχει καταβυθιστεί εκεί.