Θραψανό

Το Θραψανό βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την πόλη του Ηρακλείου στον ομώνυμο νομό της Κρήτης.
Η προέλευση της ονομασίας του (που γράφεται και Θραψανώ), επιδέχεται πολλές εκδοχές – αν και σχεδόν σ’ όλες αναδεικνύεται η σχέση του με την αγγειοπλαστική τέχνη.

Πιθανότερα όμως είναι αποτέλεσμα της σύνθεσης των ρημάτων «θραύω» και «ψήνω», υποδηλώνοντας τη διαδικασία ψησίματος των αγγείων (θλάπω, θράψω, που σημαίνει ζεσταίνω), κατά τη διάρκεια της οποίας πολλά έσπαζαν (δηλαδή θλίβονταν), και τα έλεγαν «θράψαλα».

Γνωστό κατά το παρελθόν σαν το φέουδο της οικογένειας των Κορνάρων, όπου πιστεύεται ότι διατηρούσε την έπαυλή του ο μεγάλος ποιητής του Ερωτόκριτου, και τόπος διαβίωσης των Νοταράδων μετά την υποδούλωση της Ελλάδας, το Θραψανό ξεχώριζε για την σχέση του με την αγγειοπλαστική ήδη από την εποχή του Βυζαντίου.

Έπειτα μεσολάβησε μια μεγάλη περίοδος εξόρυξης χώματος για την κατασκευή πιθαριών, έχοντας ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της λίμνης της Λιβάδας, που υπάρχει ακόμη στον οικισμό, φιλοξενώντας κατά διαστήματα αποδημητικά πουλιά και πολλούς πτηνοπαρατηρητές.

Το χωριό μέχρι και στις μέρες μας είναι στολισμένο με πιθάρια που στεγνώνουν σ’ αυλές, ενώ η τέχνη της αγγειοπλαστικής αναβιώνει από τους νεώτερους «πιθαράδες» που εξάγουν πολλά από τα σκεύη τους στο εξωτερικό. Μάλιστα οι ντόπιοι τεχνίτες θεωρούνται από πολλούς ως άξιοι συνεχιστές της μινωικής αγγειοπλαστικής Μέχρι και τη δεκαετία του ‘60, πολλοί από αυτούς έκαναν «βεντέμα», δηλαδή μετοίκιζαν εποχιακά προκειμένου να κατασκευάσουν αγγεία και σ’ άλλα μέρη του νησιού. Τη θέση των «βεντεμών» πήραν στην πορεία τοπικά εργαστήρια με καμίνια ξύλου (κι έπειτα γκαζιού), αρκετά απ΄ τα οποία λειτουργούν ακόμη, αποτελώντας βασικό οικονομικό μοχλό ανάπτυξης για την κοινότητα.

Σήμερα το Θραψανό μετρά περίπου 1000 μόνιμους κατοίκους, που ασχολούνται ακόμα με την αγγειοπλαστική, την καλλιέργεια ελιάς και των αμπελιών, ενώ τα τελευταία χρόνια αρκετοί απ’ αυτούς διαθέτουν εκτός από καλλιτεχνικά εργαστήρια και θερμοκήπια με άνθη ή ένα τοπικό όσπριο τη μπίζα.
Πέρα από τους πιθαράδες, την πλατεία με τον πολιούχο του Θραψανού (Τίμιο Σταυρό) και τα Εισόδια της Θεοτόκου (15ος αιώνας μ.Χ.), το ομώνυμο Δημοτικό σχολείο και τα γραφικά στενάκια του χωριού, στην ευρύτερη περιοχή ο επισκέπτης μπορεί να δει την Παναγία την Πηγαδιώτισσα (ή Κάτω Παναγιά) με το θρυλικό πηγάδι, καθώς και άλλους ναούς, όπως ο Άγιος Νικόλαος.

Οι πιο τυχεροί απ’ αυτούς μπορούν να λάβουν μέρος στην μεγάλη γιορτή που διοργανώνεται προς τιμήν των Θραψανιωτών αγγειοπλαστών στις 17 Ιουλίου, όπου πραγματοποιείται ένα τριήμερο γλέντι, ή και στο Θραψανιωτικό καρναβάλι. Εκεί, τέλος, λαμβάνουν χώρα ανά περιόδους και διάφορα εκπαιδευτικά σεμινάρια κεραμικής.