Πηλικάτα

Πηλικάτα ονομάζεται ο λόφος στα βόρεια του χωριού Σταυρός της Ιθάκης. Αρχαιολογικές ανασκαφές στο σημείο υποδεικνύουν πως στην περιοχή βρισκόταν η πόλη της εποχής του Οδυσσέα, το οδυσσειακό άστυ, καθώς τα σημάδια κατοίκησης ανάγονται στην πρωτοελλαδική περίοδο, ενώ σύμφωνα με τον Όμηρο το παλάτι του Οδυσσέα βρισκόταν σε σημείο που είχε θέα τρεις θάλασσες και το περιτριγύριζαν τρία βουνά – η περιγραφή ταιριάζει στην περιοχή, στα όρια της οποίας υπάρχει και η θέση Άγιος Αθανάσιος, όπου τοποθετείται το ανάκτορο του Οδυσσέα.

Ανασκαφές στα Πηλικάτα έγιναν πολλές από τον 10^ο αιώνα και μετά περίπου που το αρχαιολογικό ενδιαφέρον των επιστημόνων της εποχής εστίασε στην Ιθάκη. Η Αγγλική Σχολή, στις αρχές του 20ού αιώνα έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του τείχους, κατοικιών και άλλα ευρήματα που στοιχειοθετούν την υπόθεση πως στα Πηλικάτα βρισκόταν η μοναδική στο Ιόνιο πρωτοελλαδική ακρόπολη.

Από το 1994 και για πολλά χρόνια στα Πηλικάτα έχει στήσει ανασκαφές το Αρχαιολογικό τμήμα του πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Μεταξύ άλλων εντοπίστηκε και το σύστημα λιθόκτιστων αποστραγγιστικών αγωγών για τη διοχέτευση των ομβρίων υδάτων του οδυσσειακού άστεος. Το τείχος της πόλης σώζεται αποσπασματικά, ενώ τα ερείπια συνοικισμού αλλά και δρόμων στην περιοχή των Πηλικάτων οδηγούν στη βεβαιότητα πως κατά την πρωτοελλαδική περίοδο υπήρξε εδώ οργανωμένος οικισμός.

Στα Πηλικάτα βρίσκεται και η Αρχαιολογική Συλλογή βόρειας Ιθάκης, το μουσείο του Σταυρού.