Μηλέα

Η Μηλέα (ή Μηλιά) είναι ορεινό καταπράσινο χωριό του Δήμου Δυτικής Μάνης, σε υψόμετρο 550-600 μέτρων, στη δυτική πλευρά της οροσειράς του Ταΰγετου. Αποτελείται από τους οικισμούς Φαγριάνικα, τα Ξανθιάνικα, τα Σεκουριάνικα, που συγκροτούν τον κεντρικό οικισμό της, όπως και από την Κάτω Χώρα και τα Κυβέλεια  (ή Γαρμπελιά).

Το όνομα Μηλέα απαντά για πρώτη φορά σε Βενετικό έγγραφο του 1465 και οφείλεται είτε στην ευδοκίμηση στην περιοχή του ομώνυμου οπωροφόρου δέντρου, που είναι κι η επικρατέστερη εκδοχή, είτε στην ομηρική λέξη για τα γιδοπρόβατα («μήλα»), ή στην αφθονία της θαμνώδους σφακομηλιάς.

Στα νεώτερα χρόνια, η Μηλέα αποτέλεσε έδρα μιας από τις επτά Καπετανίες της Έξω Μάνης, αργότερα παρείχε καταφύγιο στην οικογένεια του Θ. Κολοκοτρώνη -στα Κυβέλεια σώζεται ο τάφος του πατέρα του- ενώ υπήρξε γενέτειρα σπουδαίων οπλαρχηγών του 1821 και άλλων σημαντικών ιστορικών προσώπων.

Στο σημερινό χωριό της Μηλέας ξεχωρίζουν τα αναπαλαιωμένα κεραμοσκεπή παραδοσιακά σπίτια με τον ιδιαίτερο διάκοσμο, καθώς και οι επιβλητικές εκκλησίες με δεσπόζουσα τη Μεταμόρφωση (13^ος αι.), με το μοναδικό στην περιφέρεια, ύψους 22 μέτρων, μεγαλόπρεπο καμπαναριό, κατασκευασμένο από ντόπιο μάρμαρο, σε ρυθμό γοτθικό. Συνολικά, αναφέρεται η ύπαρξη περισσότερων από 70 ναών και εξωκκλησιών στην περιοχή, ξεχωριστό ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζουν η Κοίμηση της Θεοτόκου, του 12^ου αι., με εξαιρετική τοιχογράφηση,  ο Άγιος Ιωάννης, με αγιογράφηση του 1706 από τον Καλλέργη και  ο Άγιος Νικόλαος, με μάρμαρα του 11^ου αι. και παλαιά Αγία Τράπεζα.

Λίγο πριν φτάσουμε στη Μηλέα από το Καρυοβούνι βρίσκεται στα αριστερά μας και το αξιόλογο σπήλαιο της Μηλιάς. Από ένα μικρό οροπέδιο, σε υψόμετρο 1000μ, εκεί όπου κατά την παράδοση προϋπήρχε  αρχαίος ναός της θεάς Αθηνάς, εποπτεύει το χωριό της Μηλέας η Μονή της Παναγίας Γιάτρισσας, αγνώστου χρονολόγησης, που συγκεντρώνει στη γιορτή της προσκυνητές από όλη την Ελλάδα.