Δήλος

Ένας από τους τόπους της Ελλάδας που διατηρεί τόσο έντονη την ατμόσφαιρα της αρχαιότητας, η Δήλος είναι ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. Καθώς ολόκληρο το νησί είναι ουσιαστικά ένα αρχαιολογικό πάρκο που δεν κατοικείται από σύγχρονους κατοίκους, διατηρεί την μυστηριακή ατμόσφαιρα που διαθέτει ένας αρχαίος τόπος και μάλιστα ιερός.

Η Δήλος όμως, που έχουμε συνηθίσει να την αποκαλούμε «ιερό νησί», δεν είχε πάντα, καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας της, έναν τέτοιο χαρακτήρα. Αν και οφείλει το μεγαλείο της στον Απόλλωνα και την λατρεία του, που ένωσε στο νησί όλους τους Έλληνες αλλά και άλλους μεσογειακούς λαούς που έχτισαν στον ιερό τόπο τους δικούς τους ναούς και εγκαταστάθηκαν εκεί για να αφιερωθούν στην λατρεία των δικών τους θεών, εν τούτοις εξελίχθηκε σε ένα «τέλειο» εμπορικό κέντρο και λιμάνι, αντάξιο –αναλογικά- των σύγχρονων εμπορικών μητροπόλεων του κόσμου.

Ειδικά από όταν οι Αθηναίοι ίδρυσαν την Δηλιακή Συμμαχία και διατήρησαν το Ταμείο της στην Δήλο, μέσα στο ιερό του Απόλλωνα, ο χαρακτήρας του νησιού άρχισε να διαφοροποιείται Αν και πάντοτε η λατρεία του Απόλλωνα, του θεού του φωτός που έλουζε με αφθονία το νησί, ήταν στο επίκεντρο, η Δήλος απείχε πολύ από αυτό που έχουν οι περισσότεροι στο νου τους ως «ιερό».

Ειδικά επί ρωμαϊκής κυριαρχίας, ήταν αντίθετα, ένα πολύβουο εμπορικό λιμάνι, που έφτασε να δέχεται χιλιάδες πλοία φορτωμένα εμπορεύματα από κάθε άκρη του τότε γνωστού κόσμου και να κατοικείται από 30.000 κατοίκους, τις οικίες, τα δημόσια κτήρια και τις υποδομές βλέπουν σήμερα σε άριστη κατάσταση οι επισκέπτες του νησιού. Στην Δήλο άλλωστε την εποχή εκείνη γινόταν ένα από τα μεγαλύτερα σκλαβοπάζαρα του χρόνου, όπου υπολογίζεται πως ξεπουλιόνταν 250.000 άνθρωποι!

Η μυθολογία

Ο μύθος που συνδέει την Δήλο με τον Απόλλωνα ξεκινά από έναν «άδηλο» βράχο που περιπλανιόταν στο Αιγαίο. Όταν η Λητώ, η ερωμένη του Δία, έπρεπε να φέρει στον κόσμο τα παιδιά του παράνομου έρωτά της με τον πατέρα τον θεών, η Ήρα, η νόμιμη σύζυγός του, απαγόρευσε σε όλους τους τόπους να την δεχτούν. Μεσολάβησε όμως ο Δίας και παρακάλεσε τον αδερφό του τον Ποσειδώνα, να σταματήσει την αέναη πορεία του άδηλου βράχου και να της επιτρέψει να γεννήσει εκεί.

Έτσι ο θεός της θάλασσας έδεσε τον βράχο με αλυσίδες στον βυθό, σε ένα σημείο που να το προστατεύουν κυκλικά τα υπόλοιπα νησιά κι ο άδηλος τόπος έγινε «Δήλος», φανερώθηκε. Η Λητώ έφερε εκεί στον κόσμο τα δίδυμα παιδιά της, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, κάτω από μια φοινικιά.

Αυτός ο μύθος είναι η αιτία που οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν την Δήλο ως γενέτειρα του Απόλλωνα, του θεού του φωτός.

Η ιστορία

Ιστορικά, η Δήλος κατοικείται από την νεολιθική εποχή, όπως όλες οι Κυκλάδες. Σημάδια του τότε πολιτισμού έχουν ανακαλυφθεί στον ψηλότερο λόφο της Δήλου, τον Κύθνο. Η μεγάλη ακμή του νησιού ήρθε κατά την ελληνική αρχαιότητα, ήδη από την γεωμετρική και την αρχαϊκή εποχή, με αποκορύφωμα όμως τα κλασσικά χρόνια, όταν συστήθηκε από τους Αθηναίους, την μια από τις υπερδυνάμεις της εποχής.

Η Δήλος άλλωστε βγήκε αλώβητη από τους Περσικούς πολέμους, καθώς οι Πέρσες σεβάστηκαν την ιερότητά της. Μετά την μετατροπή της Δηλιακής Συμμαχίας σε Αθηναϊκή Ηγεμονία και την μεταφορά του πανίσχυρου ταμείου στην Ακρόπολη της Αθήνας, η Δήλος χάνει προσωρινά κάποια από την δύναμή της, παραμένει όμως ένα από τα κορυφαία λατρευτικά κέντρα των Αρχαίων Ελλήνων.

Όταν οι Ρωμαίοι εκστράτευσαν στην Ελλάδα και κατέλαβαν και την Δήλο, μετέτρεψαν το ιερό νησί στο πιο ισχυρό εμπορικό λιμάνι της εποχής. Θέλοντας να χτυπήσουν την κίνηση της Ρόδου, που ήταν τότε το πιο πλούσιο κέντρο, απάλλαξαν την Δήλο από κάθε φόρο και δασμό, προσελκύοντας έτσι εμπόρους και μεσάζοντες από ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Η Δήλος τον 2ο αιώνα πΧ έφτασε να έχει 30.000 κατοίκους, στην πλειοψηφία τους εμπόρους, που έφτιαξαν την έδρα τους εκεί για να ελέγχουν την δραστηριότητά τους.

Αυτή η μεγάλη ακμή της Δήλου επί ρωμαϊκής εποχής όμως ήταν και η αιτία της αφετηρίας της παρακμής της: Το 88 πΧ, ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης, που ήταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, την λεηλάτησε πλήρως, ενώ ακολούθησε ακόμα μια λεηλασία από πειρατές περίπου 20 χρόνια αργότερα.
Η πλήρης ερήμωση της Δήλου έρχεται τον 8ο αιώνα μΧ, όταν στις θάλασσες κυριαρχούσαν οι Σαρακηνοί πειρατές και το νησί έγινε ξανά «άδηλο» μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ξεκίνησαν οι συστηματικές ανασκαφές.

Οι ανασκαφές

Οι ανασκαφές στη Δήλο ξεκίνησαν το 1873 από την αρχαιολογική σχολή Αθηνών και συνεχίστηκαν έως το 1914. Εν τω μεταξύ, το 1904 κατασκευάστηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου. Την περίοδο 1904 – 1914 έγιναν πολύ σημαντικές ανακαλύψεις, καθώς ήρθαν στο φως τα σημαντικότερα τμήματα του σημερινού αρχαιολογικού χώρου. Έκτοτε, το διάστημα 1958-1975, έγιναν επίσης σημαντικές ανασκαφές, ενώ η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει μέχρι σήμερα ολοκληρωθεί.

Η ξενάγηση

Στην Δήλο φτάνει κανείς σήμερα με πλοιάρια που φεύγουν από την Μύκονο και διανύουν την απόσταση των δύο μόλις ναυτικών μιλίων που χωρίζουν τα δύο νησιά τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα, κατά την θερινή περίοδο και εφόσον φυσικά τα μελτέμια του Αιγαίου επιτρέπουν τον πλου, με τιμή εισιτηρίου 18 ευρώ για τους ενήλικες.

Προσεγγίζουν σε έναν τεχνητό λιμενοβραχίονα, δίπλα ακριβώς στο αρχαίο εμπορικό λιμάνι και αμέσως εκεί βρίσκονται τα εκδοτήρια των εισιτηρίων για τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο (κοινή είσοδος 5 ευρώ και 3 ευρώ μειωμένο).

Εκεί μπορεί ο επισκέπτης να επιλέξει εάν θα περιηγηθεί μόνος του στον αρχαιολογικό χώρο ή θα απευθυνθεί στους πιστοποιημένους ξεναγούς, που επί αντιτίμου θα του εξηγήσουν το μεγαλείο της αρχαίας Δήλου. Δεν πρέπει κανείς να ξεχνά πως η Δήλος είναι ένας τόπος λουσμένος στο φως του ήλιου, χωρίς βλάστηση, παρά μόνο χαμηλή και επομένως είναι απαραίτητο το καπέλο, το αντηλιακό, το νερό και τα αθλητικά παπούτσια.

Ακολουθεί μια πληθώρα εκθεμάτων για τους επισκέπτες, που όποια κατεύθυνση και αν ακολουθήσουν θα βρεθούν να θαυμάζουν έκθαμβοι τα εντυπωσιακά ευρήματα των αρχαιολόγων. Κατά την περιήγησή σας στην Δήλο μην παραλείψετε να εντοπίσετε και να παρατηρήσετε τα εξής σπουδαία σημεία:

· Αγορά των Ερμαϊστών (ή Κομπεταλιαστών): Η πλακόστρωτη πλατεία, με τους ναούς και τα καταστήματα τραπεζιτών και πλοιοκτητών αλλά και λιοτρίβια και εργαστήρια, είναι το πρώτο εντυπωσιακό «σκηνικό» που συναντά ο επισκέπτης.

· Το Ιερό του Απόλλωνα: Τρεις διαφορετικοί ναοί συνθέτουν ένα από τα πιο σπουδαία ιερά της ελληνικής αρχαιότητας. Γύρω υπάρχουν οι πέντε θησαυροί, αλλά και τα πιο σημαντικά δημόσια κτίρια της Δήλου, το Βουλευτήριο και το Πρυτανείο.

· Ο δρόμος των Λεόντων: Πέντε από τους 17 συνολικά λέοντες από ναξιώτικο μάρμαρο, απομένουν εδώ και αιώνες φύλακες του Απόλλωνα. Στήθηκαν τον 7ο αιώνα από Ναξιώτες και οι αυθεντικοί εκτίθενται στο μουσείο της Δήλου.

· Η συνοικία του Θεάτρου: Πλήθος αρχαίων κατοικιών αποτυπώνουν κατά τον καλύτερο τρόπο την αρχαία πόλη της Δήλου. Πλούσια αρχοντικά διώροφα, με αίθρια, αυλές και ψηφιδωτά, δίπλα στα σπίτια των πληβείων.

· Η οικία του Διονύσου: Το μεγάλο ψηφιδωτό που αναπαριστά το θεό Διόνυσο με φτερά, να καβαλάει έναν πάνθηρα είναι εντυπωσιακό,

· Η οικία της Κλεοπάτρας και του Διοσκουρίδη: Ονομάστηκε έτσι από τα δύο ακέφαλα αγάλματα που βρέθηκαν εκεί και παριστάνουν το ζευγάρι.

· Η οικία της Τρίαινας: Εντυπωσιακό οικοδόμημα με ανισοϋψείς στοές, κίονες και επιστύλια με ανάγλυφες κεφαλές ταύρων και λεόντων.

· Το θέατρο: Στην ακμή του είχε χωρητικότητα 5.500 θεατών. Είναι ορατή η δεξαμενή που περισυνέλεγε τα όμβρια ύδατα.

· Η οικία των Προσωπείων: Πιθανολογείται πως ανήκε σε κάποιον θεατρικό επιχειρηματία.

· Η οικία των Δελφινιών: Εντυπωσιακά ψηφιδωτά με δελφίνια στολίζουν τα δάπεδα.

· Το Ιερό της Ίσιδας: Χτίστηκε τον 2ο π.Χ. αιώνα και είναι ενδεικτικό της ανεκτικότητας των αρχαίων Ελλήνων προς τις άλλες θρησκείες. Μέσα στον ναό σώζεται και το άγαλμα της θεάς.
Τέλος, το ανέβασμα στον Κύθνο, τον πιο ψηλό από τους λόφους της Δήλου, επιτρέπει στους αναβάτες να αγναντέψουν τις γύρω Κυκλάδες και να πάρουν λίγη από την «ενέργεια» του τόπου.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Δήλου κατασκευάστηκε το 1904, ήδη από την πρώτη ανασκαφική περίοδο δηλαδή που ήρθαν στο φως σπουδαία ευρήματα, από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Οι ανασκαφές που ακολούθησαν δημιούργησαν την ανάγκη επεκτάσεων (1931 και 1972), ενώ σήμερα το μουσείο αποτελείται από εννέα αίθουσες γεμάτες έργα τέχνης και σπουδαιότατα ευρήματα .

Το αρχαιολογικό Μουσείο της Δήλου άλλωστε θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας και περιλαμβάνει γλυπτά, αγγεία, επιγραφές και μωσαϊκά που έχουν μεταφερθεί αυτούσια και εκτίθενται προστατευμένα από το περιβάλλον.