Νεολιθικός Οικισμός Φτελιάς

Ο Νεολιθικός Οικισμός της Φτελιάς στην Μύκονο είναι ένας από τους σημαντικότερους του Αιγαίου. Χρονολογείται στο 5.000 πΧ με μια σειρά ραδιοχρονολογήσεων να αποδεικνύει κατοίκηση από το 5.100 έως το 4.500 πΧ. Επρόκειτο για μία αρκετά μεγάλη πόλη της εποχής, με έκταση περί τα 6-7 στρέμματα, οι κάτοικοι της οποίας είχαν αρκετή εξειδίκευση στο κυνήγι και την καλλιέργεια της γης και λιγότερο στο ψάρεμα.

Έχουν ανακαλυφθεί οικήματα διώροφα, ορθογώνια κτίσματα με μικρούς αποθηκευτικούς χώρους όπου υπήρχαν μάλιστα απανθρακωμένοι σπόροι οσπρίων, το μεγαλύτερο μέρος ενός κτηρίου με τοίχους ύψους 1,50 μέτρου που έχει το σχήμα του «μεγάρου», αψιδωτά κτήρια και δύο στρογγυλά κτίσματα με ύψος 1,80 μ. που πιθανώς χρησιμοποιούνταν ως σιτοβολώνες (granaries).

Ο οικισμός ανακαλύφθηκε στην Φτελιά της Μυκόνου, στο μυχό του κόλπου του Πανόρμου, βόρεια του δρόμου προς την Άνω Μερά. Η θέση αυτή είναι ακριβώς προσανατολισμένη στο βορρά και συνεπώς εκτεθειμένη στους ανέμους, πράγμα που θα καθιστούσε προβληματική τη διαβίωση σ’ αυτήν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Το γεγονός όμως δεν είναι ασυνήθιστο, καθώς νεολιθικές εγκαταστάσεις με παρόμοιο προσανατολισμό έχουν εντοπιστεί και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, όπως στην Κεφάλα Κέας, στο Σάλιαγκο της Αντιπάρου, στη Γκρόττα Νάξου, σε αρκετές θέσεις της Κύθνου και αλλού, σύμφωνα με το σημείωμα του υπουργείου Πολιτισμού.

Από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα του νεολιθικού οικισμού της Φτελιάς είναι δύο γυναικεία πήλινα ειδώλια, από τα οποία μάλιστα το ένα είναι τελείως ασυνήθιστο: Έχει μακρύ κυλινδρικό λαιμό που απολήγει σε ωοειδές κεφάλι, λοξό προς τα πίσω, τριγωνικό σώμα που φέρει δύο κομβιόσχημες αποφύσεις στη θέση των μαστών και αμυδρή βάθυνση στο σημείο του αφαλού και παχείς στεατοπυγικούς γλουτούς.