Δελφοί – Ξενάγηση
Ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο
Ένα ταξίδι στο χρόνο, σε μια μεριά της ελληνικής γης που σε καθηλώνει. Η επιβλητικότητα του αρχαιολογικού χώρου του Μαντείου των Δελφών είναι αξεπέραστη: απομεινάρια κτηρίων της αρχαιότητας που φτάνουν στα όρια του μύθου, η φοβερή μυσταγωγική διαδικασία της χρησμοδοσίας που λάμβανε χώρα εδώ, η ιερότητα και ο σεβασμός με τον οποίο αντιμετώπιζαν το Μαντείο οι Αρχαίοι, αλλά και το μοναδικό Δελφικό Τοπίο, συμπληρώνουν μια εικόνα που κατατάσσεται στις «εμπειρίες ζωής». Ο αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται σε όλη την πλαγιά του λόφου και είναι διάσπαρτος από έργα τέχνης και μνημεία, σχεδόν σε κάθε βήμα του επισκέπτη, που θα χρειαστεί αρκετό χρόνο για την ανάβαση.
Το Δελφικό Τοπίο
Αυτό που εντυπωσιάζει ήδη από μακριά είναι οι αρχαίοι κάθετοι βράχοι που «οριοθετούν» το Δελφικό Τοπίο: πρόκειται για τις Φαιδριάδες Πέτρες, που έχουν την δική τους θέση στην ιστορία του Μαντείου, καθώς από εκεί κατακρημνίζονταν οι βέβηλοι.
Ο ναός της Αθηνάς Προναίας
Όπως ερχόμαστε από Αθήνα, συναντάμε πρώτα τον ναό της Αθηνάς Προναίας, από τον οποίο διασώθηκε σε μεγάλο βαθμό η περίφημη θόλος. Στο σημείο είναι εμφανής η θέση της και ο χώρος που καταλάμβανε, ενώ τμήματα που διασώθηκαν μπορείτε να θαυμάσετε στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών. Διακρίνονται ερείπια των τριών ναών της Αθηνάς αλλά και οι βωμοί που υπήρχαν μέσα στο ιερό.
Το Γυμνάσιο
Συνεχίζοντας προς βορειοδυτικά συναντάμε το γυμνάσιο. Χώρος προπόνησης, διέθετε παλαίστρα και λουτρά και θεωρείται από τους πληρέστερους της αρχαιότητας. Υπολογίζεται πως δημιουργήθηκε τον 4ο αι. π.Χ. ενώ χρησιμοποιήθηκε μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια.
Η Κασταλία Πηγή
Συνεχίζοντας προς το ιερό του Απόλλωνα, συναντάμε δίπλα στον σύγχρονο δρόμο την Αρχαϊκή Κρήνη της Κασταλίας Πηγής. Αποτελούσε την ιερή πηγή του μαντείου, όπου γινόταν ο εξαγνισμός της Πυθίας και των ιερέων του Απόλλωνα. Στα νερά υποχρεωτικά πλένονταν και οι θεοπρόπες, αυτοί που έρχονταν στο Μαντείο για να ζητήσουν χρησμό. Η Κρήνη που περιέγραψε ο Παυσανίας, από τα «Φωκικά» του οποίου έχουμε σήμερα την πληρέστερη περιγραφή της περιοχής κατά την αρχαιότητα, είναι έργο του 1ου αι. πΧ. Και η νεότερη κρήνη της Κασταλίας διασώζεται σε σημαντικό βαθμό.
Το ιερό του Απόλλωνα
Στο Δελφικό Τοπίο κυριαρχεί βέβαια το τέμενος του Απόλλωνα. Ο χώρος ήταν κλεισμένος από περίβολο και η πύλη του βρισκόταν στο νοτιοδυτικό μέρος. Σήμερα, ακολουθούμε για την ανάβαση την αρχαία Ιερά Οδό, τον ίδιο δρόμο δηλαδή που ακολουθούσαν κατά την αρχαιότητα οι θεοπρόπες, αυτοί που έρχονταν ως εδώ για να ζητήσουν χρησμό. Κατά μήκος της ανάβασής μας προς το ναό του Απόλλωνα, το σημαντικότερο κτήριο του Μαντείου, αφού εδώ κορυφωνόταν η λατρεία του θεού, συναντάμε πλήθος θεμελίων και ερειπίων των Θησαυρών των Πόλεων: πρόκειται για ναΐσκους που έχτιζε κάθε πόλη για να στεγάσει τα αναθήματά της προς το Μαντείο, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς την εκπλήρωση των χρησμών. Κάθε τέτοιος ναΐσκος βέβαια, αντικατόπτριζε και την δύναμη και τον πλούτο της πόλης που τον κατασκεύαζε.
Ο Θησαυρός των Σιφνίων
Ο Θησαυρός των Σιφνίων, από τους πρώτους που συναντάμε κατά την ανάβασή μας, ήταν ονομαστός στην αρχαιότητα για την καλλιτεχνική του αξία. Υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε την περίοδο της ακμής της Σίφνου, μετά το 550 πΧ: η εκμετάλλευση των μεταλλείων χρυσού και αργύρου είχαν αποφέρει εξαιρετικά κέρδη. Για την κατασκευή του Θησαυρού μεταφέρθηκαν μάρμαρα Πάρου και αντί για κίονες στην πρόσοψη χρησιμοποιήθηκαν αγάλματα κορών. Κατά την περιήγησή μας σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο θα δούμε τα θεμέλια του Θησαυρού και έναν αστράγαλο από τη διακόσμηση της βάσης. Ο γλυπτός διάκοσμος του κτηρίου που έχει σωθεί εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.
Ο Θησαυρός των Αθηναίων
Συνεχίζοντας την ανάβαση προς το Ιερό του Απόλλωνα, συναντάμε το καλύτερα σωζόμενο κτίσμα του Μαντείου: πρόκειται για τον Θησαυρό των Αθηναίων. Βρίσκεται αμέσως μετά την πρώτη στροφή της Ιεράς Οδού, απέναντι από τον Θησαυρό των Κνιδίων και των Συρακουσίων, δίπλα από το Βουλευτήριο. Οικοδομήθηκε πιθανότατα στις αρχές του 5ου αιώνα πΧ και θεωρείται ότι εκφράζει την επικράτηση της Δημοκρατίας στην Αθήνα. Η δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει πως ο Θησαυρός κατασκευάστηκε το 490 πΧ αμέσως μετά την μεγάλη νίκη των Αθηναίων εναντίον των Περσών στο Μαραθώνα.
Παριανό μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του και οι άθλοι του Ηρακλή και του Θησέα κοσμούσαν τις μετόπες του. Πλήθος επιγραφών διασώθηκε από τους τοίχους του Θησαυρού, μεταξύ των οποίων και οι δύο περίφημοι μουσικοί ύμνοι που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών, όπως και τα περισσότερα από τα κινητά μέρη του μνημείου που ευρέθησαν. Ο Θησαυρός των Αθηναίων είναι το μοναδικό κτήριο των Δελφών που σώθηκε αρκετό από το αρχαίο υλικό του και έτσι αναστηλώθηκε πλήρως το 1906.
Η Στοά των Αθηναίων και ο Αναλημματικός Τοίχος
Στην συνέχεια της ανάβασής μας, συναντάμε θεμέλια άλλων Θησαυρών, βάσεις αγαλμάτων και κάθε είδους αναθημάτων που γέμιζαν κάθε σπιθαμή της Ιεράς Οδού. Λίγο πριν τον ναό του Απόλλωνα, το μεγαλοπρεπέστερο κτίσμα του Μαντείου, οι σημερινοί επισκέπτες βλέπουν έναν τοίχο, που φαίνεται να έχει κατασκευαστεί με μεγάλη επιμέλεια. Πρόκειται για μεγάλο αναλημματικό πολυγωνικό τοίχο, σκοπός του οποίου ήταν η διαμόρφωση του χώρου του ιερού. Ακριβώς μπροστά του βλέπουμε σήμερα απομεινάρια από την Στοά των Αθηναίων, χώρο που κατασκεύασαν οι Αθηναίοι την εποχή του Περικλή για να στεγάσει πολεμικά λάφυρα που έφερναν στους Δελφούς ως αναθήματα. Επρόκειτο για υπόστεγο χώρο, κατά μήκος του οποίου υπήρχε βάθρο για να εκτίθενται τα αναθήματα. Οι μαρμάρινοι κίονες που σώζονται έως σήμερα είναι από πεντελικό μάρμαρο και οι βάσεις τους από παριανό.
Ο ναός του Απόλλωνα
Στο τέρμα του αρχαίου μονοπατιού δέσποζε πάντα ο ναός του Απόλλωνα. Οι μαρτυρίες για την ανοικοδόμησή του μιλούν για ένα αρχικό πώρινο ναό, που καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ. Πανελλήνιος έρανος, αλλά και εισφορές ξένων ηγεμόνων συνετέλεσαν στην κατασκευή του επόμενου ναού, που ήταν επίσης πώρινος, με μαρμάρινη πρόσοψη και γλυπτό διάκοσμο από τον γλύπτη Αντήνορα. Και αυτός ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς το 373 π.Χ., αυτήν την φορά από σεισμό. Και πάλι οι ιερείς του Απόλλωνα κατέφυγαν σε έρανο για την ανοικοδόμηση νέου ναού. Εντωμεταξύ παρεμβλήθηκε ο τρίτος ιερός πόλεμος, κι έτσι ο τρίτος ναός της αρχαιότητας ολοκληρώθηκε το 330 π.Χ. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που διαθέτουμε, κατασκευάστηκε με βάση το σχέδιο του κατεστραμμένου αρχαϊκού: δωρικού ρυθμού, περίπτερος με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές. Ερείπια αυτού του ναού βλέπουμε σήμερα. Στο βαθύτερο επίπεδό του βρισκόταν το άδυτο, όπου εκτυλισσόταν η μαντική διαδικασία – από το τμήμα αυτό δεν σώθηκε τίποτα ως τις μέρες μας.
Το Αρχαίο Θέατρο και το Στάδιο
Πιο πάνω στον λόφο, μετά τον ναό του Απόλλωνα βρίσκεται το Θέατρο και ακόμα πιο πάνω το Στάδιο, όπου γινόντουσαν κατά την αρχαιότητα τα Πύθια. Και οι δύο χώροι σώζονται σε εξαιρετικά καλή κατάσταση. Στο αρχαίο θέατρο των Δελφών τελούνταν αγώνες φωνητικής και μουσικής, στο πλαίσιο των Πυθίων. Το κοίλο του θεάτρου διαμορφώθηκε εν μέρει στο φυσικό έδαφος και εν μέρει σε τεχνητές προσθήκες. Η μορφή του θεάτρου που βλέπουμε σήμερα είναι του 1ου αι. μΧ και είναι συνολικής χωρητικότητας 5.000 θεατών.
Το Στάδιο των Δελφών βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του λόφου, πάνω από το ιερό του Απόλλωνα. Εδώ οδηγεί μονοπάτι που ξεκινά από το θέατρο και η είσοδος στον χώρο κατά την αρχαιότητα γινόταν από τοξωτή, θριαμβική είσοδο, την μοναδική που γνωρίζουμε σε αρχαίο στάδιο. Εξέδρα με πέντε σκαλοπάτια λαξευμένη στο βράχο εξυπηρετούσε τους θεατές, ενώ το μήκος του στίβου ισοδυναμεί με ένα ρωμαϊκό στάδιο, δηλαδή 177,55 μέτρα και το πλάτος του είναι 25,50μ. Το στάδιο έχει σχήμα φουρκέτας με δύο σειρές κερκίδων που συναντιούνται και που διακόπτονται από κλίμακες που διευκόλυναν τους θεατές. Υπολογίζεται ότι σε αυτή τη μορφή του το στάδιο είχε χωρητικότητα 5.000 θεατών.