Σεργούλα
Η Σεργούλα είναι ένα από τα χωριά της Ρούμελης που διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο κατά τους αγώνες των Ελλήνων για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό το 1821.
Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Φωκίδας, ανήκει στον δήμο Δωρίδος και αποτελείται από τρεις ουσιαστικά συνοικισμούς: το Παλαιοχώριο, που βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων περίπου και πλέον έχει ερημώσει, τη Σεργούλα, χτισμένη στην πλαγιά του Τρίκορφου και την Παραλία Σεργούλας, που είναι το τουριστικό θέρετρο της περιοχής και που παλιότερα λεγόταν «Μύλοι», λόγω των πολλών νερόμυλων που λειτουργούσαν εκεί.
Η Σεργούλα ιδρύθηκε πριν το 1800, όταν σύμφωνα με την παράδοση, ένας άντρας ονόματι Πολίτης και ντυμένος παπάς εγκαταστάθηκε στην εκκλησία του Άι Γιάννη, που σήμερα είναι και ο πολιούχος του χωριού. Αργότερα, από αυτόν προέκυψε η οικογένεια Παπαπολίτη, που ήταν οι προεστοί της Σεργούλας, τουλάχιστον ώσπου το 1825, οι Τούρκοι την κατέκαψαν και πήραν αιχμαλώτους τρεις γιους Παπαπολίτη.
Το κόσμημα του χωριού είναι το Κεφαλάρι, το πυκνό, καταπράσινο δάσος που μοιάζει να στεφανώνει τη Σεργούλα και που την προστατεύει από τις βροχές και τα καιρικά φαινόμενα. Τα σπίτια του χωριού είναι άλλωστε παραδοσιακά χτισμένα μέσα στο πράσινο, με πανύψηλα πλατάνια και άφθονα, τρεχούμενα νερά που φτάνουν ως την παραλία. Εκεί άλλωστε, βρίσκεται το διατηρητέο συγκρότημα μύλων του Παπαπολίτη, όπου κατά την παράδοση φιλοξενήθηκε ο αγωνιστής του ’21 Κασομούλης. Το θαυμαστό «κανάλι» του μύλου, που στηρίζεται σε αριστοτεχνικές καμάρες και περιβάλλεται από πλατάνια είναι ένα από τα αξιοθέατα της Σεγούλας που δεν πρέπει κανείς να χάσει.
Στη Σεργούλα οι επισκέπτες μπορούν να δουν ακόμα το αρχοντικό του Κωνσταντίνου Λιδωρίκη (Έλληνας πολιτικός που διετέλεσε υπουργός των κυβερνήσεων του Ελευθερίου Βενιζέλου), που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο. Λίγο έξω από το χωριό, οι πηγές «Φλέβα» με τον μύλο του Καρμανιόλα, δημιουργούν ένα ειδυλλιακό τοπίο με αιωνόβια πλατάνια και τρεχούμενα νερά που προσφέρουν μοναδική δροσιά ακόμα και τις πιο καυτές μέρες του καλοκαιριού.
Το μεγάλο πανηγύρι στη Σεργούλα γίνεται στις 29 Αυγούστου, που γιορτάζει ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, στην εκκλησία του οποίο λέγεται ότι λειτούργησε κρυφό σχολειό κατά την Τουρκοκρατία.
