Αβδανίτες

Οι Αβδανίτες είναι ένα χωριό στο βόρειο τμήμα του νομού, 36 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου. Ο ημιορεινός οικισμός που είναι χτισμένος σε υψόμετρο 290 μέτρων και σήμερα αριθμεί περίπου 40 κατοίκους, έχει ανακηρυχθεί αγροτικός παραδοσιακός οικισμός από το 1995.

Οι Αβδανίτες είναι χτισμένοι κοντά σε ένα μικρό παρακλάδι του Γεροπόταμου και η ονομασία τους προέρχεται πιθανότατα από το χωριό Αβδού (Αβδανό) του νομού Ηρακλείου, από όπου προέρχεται το πατριδωνυμικό Αβδανίτης

Το χωριό αναφέρεται το 1577 από τον Barozzi, ενώ αργότερα αναφέρεται από τους Kαστροφύλακα και Basilicata. Το 1890 στους Αβδανίτες, που τότε ήταν έδρα του δήμου, κατοικούσαν κυρίως Τούρκοι. Το 1943, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής συνέλαβαν και εκτέλεσαν σχεδόν όλους του άνδρες του χωριού, όπως συνέβη και με άλλα γειτονικά χωριά, τον Άγιο Μάμα, τον Κάλυβο, τον Αβδελλά.

Στους Αβδανίτες, το πρώτο που συναντά ο επισκέπτης περνώντας το ρυάκι είναι η πλατεία του χωριού με τον υπεραιωνόβιο πλάτανο και τον τεράστιο κορμό του, αλλά και τη βρύση που δροσίζει χειμώνα-καλοκαίρι το χωριό και προσφέρει μια ανάσα δροσιάς στους περαστικούς. Η βρύση αποτελείται από δυο κρήνες που κατασκευάστηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα και έχουν αναπαλαιωθεί από το Δήμο.

Η κεντρική εκκλησία του χωριού, η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, λειτουργεί σποραδικά.

Οι Αβδανίτες, όπως και άλλα χωριά του Ρεθύμνου, έχουν υποστεί τις συνέπειες της μαζικής μετανάστευσης στα αστικά κέντρα, αλλά κατά το παρελθόν είχαν σημαντική ιστορία. Δίπλα στο ποτάμι διασώζονται τα ερείπια της Μονής της Αγίας Ειρήνης, όπου οι μοναχοί επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σκότωναν τους Τούρκους του χωριού. Ένας, μάλιστα, λέει η παράδοση ότι χτίστηκε σε τρόχαλο (ξερολιθιά) περιβολιού. Οι πράξεις τους έγιναν σύντομα αντιληπτές και η θανάτωσή τους ήταν παραδειγματική.

Επίσης, στους Αβδανίτες υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Άννας, στην αυλή της οποίας υπάρχουν ευρήματα βυζαντινού ναού και νεκροταφείου.