Κάτω Βαλσαμόνερο

Το Κάτω Βαλσαμόνερο είναι ένα χωριό στο νομό Ρεθύμνου  που βρίσκεται 14 χιλιόμετρα δυτικά του Ρεθύμνου, στους πρόποδες του λόφου Νήποι,  προς στον παλιό δρόμο για τα Χανιά.

Χτισμένος και σε υψόμετρο 250 μέτρων, το Κάτω Βαλσαμόνερο είναι οικισμός βυζαντινής περιόδου και οφείλει την ονομασία του στο γνωστό αρωματικό φυτό βάλσαμο που ευδοκιμεί στην περιοχή και στα άφθονα νερά (βάλσαμο και νερό). Μια άλλη εκδοχή αναφέρεται σε μια πηγή, το νερό της οποίας θεωρούνταν αρκετά χωνευτικό και υγιεινό σαν βάλσαμο.

Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά το 1577, ενώ την ενετική περίοδο αποτελούσε σπουδαίο στρατιωτικό τομέα του βορειοδυτικού  φρουριακού συστήματος. Το 1822 το Κάτω Βαλσαμόνερο και Άνω Βαλσαμόνερο  έχουν συνδέσει τ’ όνομά τους, με μια από τις μεγαλύτερες πολεμικές επιχειρήσεις για την ανεξαρτησία της Κρήτης, αφού εκεί έγινε η σύναξη 3.000 Κρητικών, για την πραγματοποίηση της φοβερής επίθεσης κατά των Τούρκων, σύμφωνα με το σχέδιο του Γάλλου Βαλέστρα.

Μετά το 1669 το Κάτω Βαλσαμόνερο κατοικήθηκε μόνο από Τούρκους, αφού διώχτηκαν όλοι οι Χριστιανοί, εκτός από έναν στον οποίο επέτρεψαν να μείνει επειδή είχε αλευρόμυλο κοντά στο χωριό. Μετά το 1900, οι Τούρκοι, φοβούμενοι το διωγμό, πούλησαν τις περιουσίες τους και έφυγαν σε μεγαλύτερα κέντρα και ιδιαίτερα στο Ρέθυμνο. Από το 1900-1920 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν εκεί οικογένειες από 25 διαφορετικά χωριά της Κρήτης, αφού κανένας κάτοικός της δεν ήταν γηγενής.

Η ενοριακή εκκλησία στο κέντρο του χωριού είναι η Αγία Τριάδα, ενώ στο χωριό υπάρχουν η Παναγία Οδηγήτρια, μια παλιά εκκλησία στην οποία σώζονται υπολείμματα πύλης και ένας τοίχος, ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, μικρός ναός αναγεννησιακού ρυθμού με τοιχογραφίες σπάνιας τέχνης, η Αγία Παρασκευή και άλλες.

Το Κάτω Βαλσαμόνερο, το πανέμορφο χωριό με τους 190 περίπου κατοίκους, έχει τιμηθεί δύο φορές από τη Νομαρχία ως ένας από τους καθαρότερους οικισμούς