Ρούστικα

Τα Ρούστικα είναι ένα όμορφο κεφαλοχώρι του νομού Ρεθύμνου, στους πρόποδες του λόφου Άμπελος και απέχει 20 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το Ρέθυμνο.

Χτισμένα σε αμφιθεατρική θέση και σε υψόμετρο 280 μέτρων, περιστοιχισμένα από φύση και πράσινο, τα Ρούστικα είναι ένα χωριό που οφείλει την ονομασία του στην λατινική λέξη Rusticus που σημαίνει αγροτικός τόπος. Μια άλλη εκδοχή κάνει λόγο  για την αραβική λέξη Ρουστάκ που σημαίνει χωριό και οι Βενετοί το προσάρμοσαν στη γλώσσα τους, ως Ρούστικα.

Ο οικισμός κατοικούνταν από τη βυζαντινή περίοδο, όπως φαίνεται από την εκκλησία της Παναγίας Λειβαδιώτισσας του 1180. Την ενετική περίοδο ήταν μια μικρή πολιτεία με μορφωμένες, πλούσιες, βυζαντινές και ενετοκρητικές οικογένειες μεταξύ αυτών και την οικογένεια του Μπαρότζη, της οποίας ήταν φέουδο. Έτσι εξηγείται και η κοινωνική και οικονομική άνθηση των Ρουστικιανών εμπόρων, μεγαλοκτηματιών που φαίνεται από συμβόλαια της εποχής. Στο καταπράσινο χωριό διασώζονται ακόμη αρκετά ενετικά κτίρια, όπως το επιβλητικό «Σεράγιο», που αργότερα έγινε η έπαυλη του Ντεφτεντέρη, η «Αγαδική Βρύση» και άλλα. Σήμερα ανάμεσα στα στενά σοκάκια του χωριού, υπάρχουν παραδοσιακά σπίτια και καφενεία, ταβέρνες, γραφικές και καλοσυντηρημένες πλατείες.

Επί Τουρκοκρατίας αρκετοί από τους κτηματίες στα Ρούστικα «τούρκεψαν» για να σώσουν τις περιουσίες τους, χτίζοντας και τζαμί στο χωριό, το οποίο γκρέμισαν οι Ρουστικιανοί επαναστάτες δύο φορές και τελικά κατεδαφίστηκε το 1897. Λόγω της συμμετοχής των κατοίκων του χωριού στις επαναστάσεις της Κρήτης, το 1828 τα Ρούστικα και η μονή Προφήτη Ηλία Ρουστίκων πυρπολήθηκαν από τους Τούρκους.

Η μονή που θεωρείται ένα από τα αξιοθέατα του χωριού, βρίσκεται στο νοτιοδυτικό του άκρο πάνω σε μικρό βραχώδες ύψωμα και μέσα σ’ ένα κατάφυτο τοπίο. Η ενοριακή εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου και το Σωτήρα Χριστό στη θέση Λιβάδι. Ο ναός έχει θεαματικές τοιχογραφίες με τιμωρίες κολασμένων, έφιππους άγιους, την ετοιμασία του Σταυρού και άλλα, που χρονολογούνται από το έτος ανέγερσής του, το 1381. Επίσης στο χωριό υπάρχει το Εκκλησιαστικό Μουσείο Ρουστίκων, το Πνευματικό – Πολιτιστικό κέντρο Ανέστης και Μανώλης Αναγνωστάκης και το Μουσείο Ελληνικών Παραδοσιακών Ενδυμασιών.

Το 2005 τα Ρούστικα, το καταπράσινο χωριό με τους 250 κατοίκους έλαβε το βραβείο του καθαρότερου οργανωμένου παραδοσιακού οικισμού από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου. Από τον οικισμό διέρχεται το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 με γοητευτικές διαδρομές που προσφέρονται για πεζοπορία και ορειβασία.