Ζώμινθος

Η Ζώμινθος είναι ένας αρχαιολογικός χώρος στο νομό Ρεθύμνου, που βρίσκεται στον Ψηλορείτη σε υψόμετρο 1.200 μέτρων περίπου και 7,5 χιλιόμετρα δυτικά από τα Ανώγεια, στο δρόμο προς το Ιδαίον Άνδρον.

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν από το 1983 μέχρι το 1990 από τους αρχαιολόγους Γιάννη και Έφη Σακελλαράκη και ανέδειξαν έναν ολόκληρο μινωικό οικισμό (1900-1400 π.Χ.) με προσεγμένη ισχυρή κατασκευή κτιρίων και ίχνη από τοιχογραφίες, λεπτεπίλεπτα ζωγραφισμένα αγγεία από πολύτιμα υλικά, κοσμήματα και πλήθος άλλων ευρημάτων.

Η ιδιαιτερότητα της μινωικής πολιτείας της Ζωμίνθου είναι ότι πρόκειται για μια πόλη στα βουνά, ο μοναδικός μέχρι στιγμής ανασκαμμένος ορεινός μινωικός οικισμός και μάλιστα τόσο ακμαίος. Ο λόγος που βρέθηκε εκεί είναι ότι η Ζώμινθος βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο ελέγχου διακίνησης γεωργικών, κτηνοτροφικών προϊόντων και ξυλείας από και προς την ευρύτερη περιοχή, ενώ από εκεί επίσης περνούσε ο ιερός δρόμος που ξεκινούσε από το ανάκτορο της Κνωσού και κατέληγε στο Ιδαίον Άνδρον. Άρα, ίσως αυτό το παλάτι είχε κτιστεί και για τη διαμονή του Μίνωα κατά την επίσκεψη του στο σπήλαιο.

Το νεοανακτορικό κτιριακό συγκρότημα που βρέθηκε στη Ζώμινθο με ένα τεράστιο μέγεθος για την εποχή του, ήταν πιθανότατα το διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής που καταστράφηκε μαζί με τον γύρω οικισμό το 1.400 π.Χ. από μεγάλο σεισμό και έκτοτε δεν ξανακατοικήθηκε, γεγονός που βοηθά στην ανασκαφή.

Το κεντρικό κτίριο καλύπτει μία έκταση περίπου 1600 τετραγωνικών μέτρων και δεσπόζει στη δυτική πλαγιά του λόφου, ελέγχοντας ολόκληρο το οροπέδιο. Διαθέτει προσόψεις χτισμένες από μεγάλα κομμάτια επεξεργασμένης ντόπιας πέτρας, κάτι που διαφοροποιεί το κτίριο αυτό από τα ανάκτορα της Φαιστού και της Κνωσσού, τα οποία είναι χτισμένα από πωρόλιθο. Οι τοίχοι του κτιρίου με ύψος μέχρι και 3 μέτρα, ήταν επιχρισμένοι με πηλό για μόνωση και διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Αυτό το κτίριο  είχε τουλάχιστον 2 με 3 ορόφους, αλλά μετά το σεισμό ισοπεδώθηκαν και σήμερα σώζεται μόνο το ισόγειο. Στο βορειοδυτικό τμήμα του κεντρικού κτιρίου βρέθηκε εργαστήρι με κλίβανο και πολλά πήλινα αντικείμενα καθημερινής χρήσης.

Στη Ζώμινθο βρέθηκαν επίσης σημαντικά αντικείμενα χρηστικά και τελετουργικά από πολύτιμα υλικά, όπως η ορεία κρύσταλλος που οι Μινωίτες πίστευαν ότι είχε μαγικές ιδιότητες, το σκήπτρο του ιερέα με τα χαραγμένα φίδια, θυμιατήρια, χάλκινα εγχειρίδια, χάλκινα κύπελλα.

Το 2004 οι ανασκαφές ξεκίνησαν ξανά και συνεχίζονται μέχρι σήμερα.