Σταυρός

Το κεντρικό χωριό του βόρειου τμήματος του νησιού, εξού και το όνομα Σταυρός (Σταυρονίκιον παλαιότερα). Έχει 325 μόνιμους κατοίκους. Εδώ λειτουργεί το 3/θέσιο δημοτικό σχολείο της βόρειας Ιθάκης, με μαθητές από όλα τα χωριά. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ένα παρκάκι με χάρτες της ομηρικής Ιθάκης αλλά και ένα ομοίωμα του Οδυσσειακού Ανακτόρου. Δίπλα είναι συγκεντρωμένες οι ταβέρνες και τα εστιατόρια του χωριού.

Ο Σταυρός κέντρισε το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων για την πιθανή οριοθέτηση της Ομηρικής πόλης και του Οδυσσειακού Ανακτόρου. Από τις αρχαιολογικές έρευνες ανακαλύφθηκε η μοναδική πρωτοελλαδική ακρόπολη στον Ιόνιο χώρο, που εντοπίζεται στο λόφο των Πηλικάτων.

Στο λιμάνι του Σταυρού, την πανέμορφη παραλία της Πόλης εντοπίστηκε το σπήλαιο του Λοΐζου, στο οποίο βρέθηκαν τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα της Μυκηναϊκής περιόδου που κοσμούν σήμερα την αρχαιολογική συλλογή στο μουσείο του χωριού. Η Πόλη συγκεντρώνει όλο τον αλιευτικό στόλο της περιοχής

Ο Σταυρός γιορτάζει του Σωτήρα, στις 6 Αυγούστου – στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα είναι αφιερωμένη η εντυπωσιακή εκκλησία στην πλατεία του χωριού. Το διήμερο 5 και 6 Αυγούστου ντόπιοι και ξένοι ξεφαντώνουν στην πλατεία, στο παραδοσιακό πανηγύρι.

Στον οικισμό Καλύβια δίπλα από το Σταυρό γεννήθηκε ο μεγάλος Έλληνας διανοητής Παναγής Λεκατσάς, που το έργο του έχει παγκόσμια αναγνωρισθεί. Στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας πάνω από το Σταυρό τιμάται η μνήμη του Ιθακησίου Οσίου Παπουλάκη.