Γυάρος

Η Γυάρος είναι ίσως η πιο γνωστή βραχονησίδα του Αιγαίου, με ιστορία χιλιάδων χρόνων. Βρίσκεται μεταξύ Τήνου, Σύρου και Κέας, στις Κυκλάδες και ανήκει διοικητικά στο Δήμο Σύρου. Έχει έκταση περίπου 18 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με μήκος ακτών 33 χιλιόμετρα. Το όνομα Γυάρος προέρχεται πιθανώς από την αρχαία λέξη «γύαλον», που σημαίνει τετράγωνος λίθος ή θώρακας οπλισμού, κατά τον Όμηρο.

Είναι νησί άγονο, με χαμηλή θαμνώδη βλάστηση και ψηλότερη κορυφή τη Γιούρα, στα 489 μέτρα υψόμετρο. Ανάμεσα στα μικρά ζώα της πανίδας της συναντάται και το «μαύρο φίδι» της Γυάρου, που μοιάζει με δεντρογαλιά και φτάνει σε μήκος τους 60 με 80 πόντους.

Αρχαία Ιστορία της Γυάρου

Κατά την ελληνική αρχαιότητα, η Γυάρος ήταν αυτόνομη πόλη – κράτος των Κυκλάδων, όπου μάλιστα λατρευόταν η Αφροδίτη Μυχία, ενώ αναφέρεται σε κείμενα του Αριστοτέλη και του Στράβωνα. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως τόπος εξορίας, ένα «στίγμα» που το μικρό νησί κουβάλησε ανά τους αιώνες μέχρι την πρόσφατη ελληνική ιστορία.

Η Γυάρος ως τόπος εξορίας

Στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας η Γυάρος αποτέλεσε τόπο εξορίας και βασανιστηρίων σε διάφορες περιόδους, από τον ελληνικό εμφύλιο μέχρι την πτώση της χούντας των Συνταγματαρχών, το 1974. Το 1947 κατασκευάστηκε η φυλακή της Γυάρου, που χρησιμοποιήθηκε για πολιτικούς κρατούμενους, οι οποίοι μεταφέρονταν στη Γυάρο, κλείνονταν στα κελιά και υποχρεώνονταν στα καταναγκαστικά έργα. Κανείς δεν έφευγε από το νησί αν δεν υπέγραφε «δήλωση φρονημάτων»…

Σε πέντε όρμους της Γυάρου δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης, δρόμοι διανοίχτηκαν και κατασκευάστηκαν διάφορα κτήρια από τους ίδιους τους φυλακισμένους της Γυάρου, που ουσιαστικά εξαναγκάστηκαν να χτίσουν τις ίδιες τους τις φυλακές…

Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 22.000 άνθρωποι πέρασαν από τις φυλακές της Γυάρου, βασανίστηκαν και υπέφεραν γιατί παρέμειναν πιστοί στις αρχές και τα φρονήματά τους.

Η Γυάρος σήμερα

Ολόκληρο το νησί χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος το 2002, αλλά αποχαρακτηρίστηκε το 2011 ενόψει επενδύσεων αιολικής ενέργειας. Από το 1974 που έκλεισαν οριστικά οι φυλακές, η Γυάρος είναι ακατοίκητη. Στο νησί υπάρχουν ακόμα τα κτίρια των φυλακών, του νοσοκομείου και του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού που έχτισαν οι εξόριστοι. Απαγορεύεται η προσέγγιση στο νησί σε απόσταση λιγότερη από 200 μέτρα, όπως και κάθε είδους αλιευτική δραστηριότητα, καθώς η Γυάρος έχει χαρακτηριστεί «ναυτικό οχυρό» υπό το Λιμεναρχείο της Σύρου.