Μεγάλη Παναγία

Η Μεγάλη Παναγία στο νομό Ρεθύμνου  είναι μια εκκλησία μέσα στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου, στη συμβολή των οδών Εμμ. Τομπάζη και Πέτρου Μανουσάκη.

Ο ονομασία της ως Μεγάλη Παναγία προέκυψε από τους ντόπιους ώστε να τη διαχωρίζει από τη Μικρή Παναγία, την Κυρία των Αγγέλων .

Στη θέση του σημερινού ναού υπήρχε από την περίοδο της ενετοκρατίας ένας μικρότερος, ο οποίος μετά την κατάκτηση του Ρεθύμνου από τους Τούρκους το 1646, παραχωρήθηκε στους ελάχιστους χριστιανούς της πόλης, μέχρι και την κατεδάφισή του. Ο ναός, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή στη νότια εξωτερική πλευρά του, θεμελιώθηκε εκ βάθρων ξανά στις 10 Απριλίου 1844 επί επισκόπου Ρεθύμνου και Αυλοποτάμου Καλλίνικου Νικολετάκη. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1856.

Μετά τους βομβαρδισμούς τους 2^ου παγκοσμίου πολέμου, η Μεγάλη Παναγία ήταν ετοιμόρροπη και το 1956, μετά από απόφαση του εκκλησιαστικού συμβουλίου και παρά τις έντονες αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, κατεδαφίστηκε για να ανεγερθεί ο σημερινός ναός, με πρότυπο το ναό της Ευαγγελίστριας της Τήνου. Στη νέα εκκλησία επαναχρησιμοποιήθηκε το προγενέστερο ξυλόγλυπτο τέμπλο κατασκευής του Δημήτριου Ραγουζή από τη Σίκινο και τις εικόνες του Αντώνιου Βεβελάκη από το 19^ο αιώνα.

Η Μεγάλη Παναγία αποτελεί μία τρίκλιτη βασιλική χωρίς τρούλο, της οποίας το μεσαίο κλίτος είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, το αριστερό στους Τρεις Ιεράρχες και το δεξιό στους Αγίους Απο­στόλους.
Το καμπαναριό της Μεγάλης Παναγίας κατασκευάστηκε με κόστος που ανέλαβε η συντεχνία των οινοπωλών του Ρεθύμνου από τον πρακτικό μηχανικό Γεώργιο Δασκαλάκη το 1899, τον ίδιο που κατασκεύασε το μιναρέ του Τζαμιού Νερατζέ  και το Τούρκικο Σχολείο .

Η εικόνα της «Παναγίας του Πάθους», η οποία αρχικά βρισκόταν στην Κυρία των Αγγέλων και ανάγεται στα τέλη του 15ου αιώνα, τιμόταν ακόμα και από τους ρεθυμνιώτες μουσουλμάνους και σήμερα βρίσκεται στο βόρειο τοίχο του ναού. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν η Παναγία η Παλαιοκαστρινή, που βρισκόταν στον ομώνυμο ναό, έξω από την είσοδο του Φρουρίου Φορτέτσας . Πριν την πολιορκία της πόλης από τους Τούρκους το 1646, οι Βενετοί γκρέμισαν την εκκλησία για να μη βρίσκει προκάλυμμα ο εχθρός και οι χριστιανοί έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας.

Η Μεγάλη Παναγία γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου, ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου.