Σωματάς

Ο Σωματάς είναι ένα χωριό του νομού Ρεθύμνου  χτισμένο σε υψόμετρο 355 μέτρων, στο δρόμο προς τους Αρμένους  και το Σπήλι και απέχει 9 περίπου χιλιόμετρα νότια από το Ρέθυμνο.

Για πρώτη φορά ο Σωματάς κατοικήθηκε το 961 μ.Χ. από κατοίκους που εγκαταστάθηκαν εδώ, ενώ αναφορά του χωριού γίνεται στις ενετικές απογραφές του 16ου αιώνα. Επί Τουρκοκρατίας στον οικισμό διέμεναν πολλοί Τούρκοι αγάδες.

Το όνομα Σωματάς προέρχεται από το στρατηγό και μετέπειτα αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, που πιθανολογείται ότι σκοτώθηκε εκεί το 961 μ.Χ., ενώ μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι προέρχεται από παλιά βυζαντινή εκκλησία των Ασωμάτων που λειτουργούσε και ως μοναστήρι.

Ένα από τα σημαντικά αρχαιολογικά αξιοθέατα στην περιοχή η Υστερομινωική Νεκρόπολη Αρμένων, ανακαλύφθηκε από  δυο μαθητές του Σωματά τη δεκαετία του 1960, βόσκοντας τα πρόβατα τους στη θέση Πρινοκέφαλο, βρήκαν δυο μικρά αγγεία που οδήγησαν στις ανασκαφές και την αποκάλυψη των 300 περίπου θαλαμωτών τάφων με τις 25 πήλινες λάρνακες.

Στο χωριό σήμερα υπάρχει το Λαογραφικό Μουσείο Σωματά  σε ιδιόκτητο οίκημα και σχολείο που λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο.
Ενοριακή εκκλησία του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος, ένας παλιός ναός αναγεννησιακού ρυθμού που ανακαινίστηκε το 1958, ενώ στον οικισμό υπάρχουν επίσης η Ζωοδόχος Πηγή στο νεκροταφείο που ήταν παλιό κοινόβιο μοναστήρι, αλλά και η μικρή εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ που γιορτάζει στις 6 Σεπτεμβρίου.

Οι 150 περίπου κάτοικοι στο Σωματά ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ ο επισκέπτης εδώ θα βρει ταβέρνες με παραδοσιακό φαγητό, αλλά και εργαστήριο κατασκευής κρητικών ενδυμασιών. Ανατολικά του χωριού, στους πρόποδες του Βρύσινα  υπάρχει μια πευκόφυτη έκταση, ο «Παράδεισος», όπου λειτουργεί εκτροφείο πτηνών της Δασικής Υπηρεσίας και κατασκηνωτικό προσκοπικό κέντρο.